آنوریسم مغزی به برآمدگی غیرطبیعی در دیواره سرخرگ های مغز گفته می‌شود که در صورت پارگی می‌تواند منجر به خونریزی مغزی و عوارض جدی شود. این عارضه معمولا بدون علائم است، اما در برخی موارد سردرد شدید، تاری دید و بی‌حسی صورت ایجاد می‌کند. فشار خون بالا، سیگار کشیدن و سابقه خانوادگی از عوامل خطر آن هستند. تشخیص به موقع و روش‌های درمانی مانند جراحی یا کویل گذاری می‌توانند از عوارض جدی جلوگیری کنند. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره آنوریسم مغزی، علت و علائم آن بیان کنیم، با ما همراه باشید.
آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره یکی از سرخرگ های مغز ضعیف شده و باعث ایجاد یک برآمدگی یا کیسه نازک در رگ خونی می‌شود. این برآمدگی ممکن است به مرور زمان بزرگ تر شود و در صورت پارگی، منجر به خونریزی مغزی شود که یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود. در بسیاری از موارد، آنوریسم‌های کوچک بدون علائم هستند، اما اگر رشد کنند یا پاره شوند، می‌توانند علائم جدی ایجاد کنند. این عارضه می‌تواند در هر سنی، از کودکان تا بزرگسالان، رخ دهد. شناخت علائم، تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند خطرات ناشی از این بیماری را کاهش دهد.
علت آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی به برآمدگی یا حبابی در دیواره سرخرگ های مغز گفته می‌شود که ناشی از ضعف در جدار این سرخرگ ها است. این ضعف می‌تواند به تدریج و تحت فشار خون منجر به برجستگی و ایجاد حباب شود که در صورت پارگی، ممکن است خونریزی مغزی رخ دهد. عوامل متعددی می‌توانند خطر بروز این عارضه را افزایش دهند که عبارتند از:
- فشار خون بالا: افزایش فشار خون می‌تواند به دیواره رگ‌های خونی آسیب رسانده و آنها را تضعیف کند، که این امر خطر تشکیل آنوریسم را افزایش می‌دهد.
- سیگار کشیدن: مصرف سیگار به طور قابل توجهی خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را افزایش می‌دهد. مواد مضر موجود در دود تنباکو ممکن است به دیواره رگ‌های خونی آسیب برساند.
- سابقه خانوادگی: داشتن خویشاوند درجه یک مبتلا به این عارضه ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
- سن و جنسیت: خطر آنوریسم مغزی با افزایش سن افزایش می‌یابد و در افراد بالای ۴۰ سال شایع تر است. همچنین، زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این عارضه هستند.
- ضعف مادرزادی دیواره رگ‌ها: در برخی موارد، ضعف‌های مادرزادی در دیواره رگ‌های خونی می‌تواند منجر به تشکیل آنوریسم شود
- آترواسکلروز: تصلب شرایین یا آترواسکلروز می‌تواند به تضعیف دیواره رگ‌های خونی و ایجاد آنوریسم منجر شود.
- سوءمصرف مواد مخدر: مصرف موادی مانند کوکائین می‌تواند به التهاب دیواره رگ‌های خونی و افزایش فشار خون منجر شود که خطر تشکیل آنوریسم را افزایش می‌دهد.
آنوریسم مغزی چه انواعی دارد؟
آنوریسم مغزی در سه نوع اصلی دسته بندی می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها و میزان شیوع متفاوتی دارند. در ادامه به بیان ویژگی های هر کدام از آنها می‌پردازیم:
آنوریسم ساکولار
این نوع، رایج ترین شکل این عارضه است که به صورت یک برآمدگی کوچک شبیه به کیسه از یک سمت سرخرگ بیرون می‌زند. آنوریسم ساکولار معمولا در محل انشعاب سرخرگ های بزرگ در قاعده مغز تشکیل شده و بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود. این نوع آنوریسم در صورت رشد یا پارگی، می‌تواند منجر به خونریزی مغزی شود.
آنوریسم دوکی شکل
در این نوع آنوریسم، به‌جای یک برآمدگی موضعی، بخش وسیعی از دیواره سرخرگ نازک و متورم می‌شود. آنوریسم دوکی‌شکل کمتر شایع بوده و معمولا در اثر ضعف ساختاری در دیواره رگ‌های خونی ایجاد می‌شود.
آنوریسم دیسکانت
این نوع نادر از آنوریسم، به دلیل آسیب دیدگی یا پارگی لایه های داخلی دیواره سرخرگ رخ می‌دهد. در این حالت، خون به داخل لایه‌های دیواره رگ نفوذ کرده و باعث جدا شدن آنها از یکدیگر می‌شود. آنوریسم دیسکانت می‌تواند به پارگی شدید رگ منجر شده و نیاز به درمان توسط بهترین جراح تومور مغزی دارد.
علائم آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی با توجه به اینکه پاره شده اند یا بدون پارگی می‌باشند دارای علائم متفاوتی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
علائم آنوریسم مغزی بدون پارگی
آنوریسم‌های کوچک و پاره نشده معمولا بدون علائم هستند. با این حال، آنوریسم‌های بزرگ‌تر ممکن است به بافت‌ها و اعصاب مغز فشار آورده و علائم زیر را ایجاد کنند:
- درد در بالای چشم یا پشت چشم: احساس درد در ناحیه بالای چشم یا پشت چشم ممکن است نشانه‌ای از وجود آنوریسم باشد.
- گشاد شدن مردمک: تغییر در اندازه مردمک چشم می‌تواند به دلیل فشار آنوریسم بر اعصاب چشمی رخ دهد.
- تغییرات بینایی: مشکلاتی مانند دوبینی یا کاهش دید ممکن است به دلیل فشار بر اعصاب بینایی ایجاد شود.
- بی‌حسی یک طرف صورت: فشار آنوریسم بر اعصاب صورت می‌تواند منجر به بی‌حسی یا ضعف در یک سمت صورت شود.
علائم آنوریسم مغزی پاره شده
پارگی آنوریسم مغزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. پارگی آنوریسم باعث خونریزی زیر عنکبوتیه (خونریزی بین مغز و غشای اطراف آن) می‌شود. علائم پارگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد ناگهانی و شدید: بیماران اغلب این سردرد را به عنوان بدترین سردرد زندگی توصیف می‌کنند.
- تهوع و استفراغ: این علائم ممکن است به دنبال سردرد شدید بروز کنند.
- گرفتگی گردن: سفتی یا درد گردن می‌تواند نشانه‌ای از خونریزی زیر عنکبوتیه باشد.
- تاری دید یا دوبینی: مشکلات بینایی ممکن است به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه رخ دهد.
- حساسیت به نور: بیماران ممکن است نسبت به نور حساسیت بیشتری نشان دهند.
- تشنج: پارگی آنوریسم می‌تواند منجر به تشنج شود.
- از دست دادن هوشیاری: در موارد شدید، ممکن است بیمار هوشیاری خود را از دست بدهد.
- گیجی: اختلال در وضعیت ذهنی و گیجی ممکن است رخ دهد.
آنوریسم مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آنوریسم مغزی معمولا با تصویربرداری های تخصصی از مغز تشخیص داده می‌شود. این روش ها به بهترین جراح مغز و اعصاب کمک می‌کند تا وجود، محل، اندازه و وضعیت آنوریسم را بررسی کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب کنند. در ادامه روش های اصلی که برای تشخیص آنوریسم مغزی استفاده می‌شوند را بیان می‌کنیم:
- یکی از سریع ترین و دقیق ترین روش ها برای تشخیص خونریزی مغزی و شناسایی این عارضه سی تی اسکن است.
- ام آر آی نیز برای تشخیص آنوریسم هایی که هنوز پاره نشده اند مفید است و تصاویری دقیق از ساختار مغز ارائه می‌دهد. این روش معمولا در مواقعی استفاده می‌شود که سی تی اسکن کافی نباشد.
- روش دیگری که برای تشخیص آنوریسم مغزی مورد استفاده قرار میگیرد، آنژیوگرافی مغز است که این روش شامل تزریق ماده حاجب به جریان خون است تا تصاویر دقیقی از رگ های خونی مغز به دست آید.
درمان آنوریسم مغزی
درمان آنوریسم مغزی به عوامل متعددی مانند اندازه، محل، شکل آنوریسم و وضعیت کلی سلامت بیمار بستگی دارد. هدف از درمان، پیشگیری از پارگی آنوریسم و عوارض ناشی از آن است. روش‌های درمانی اصلی عبارت‌اند از:
- جراحی میکروسکوپی: در این روش، جراح با باز کردن جمجمه (کرانیوتومی) به آنوریسم دسترسی پیدا کرده و یک گیره فلزی کوچک را در پایه آنوریسم قرار می‌دهد تا جریان خون به داخل آن متوقف شود. این روش برای آنوریسم‌های در دسترس و با خطر پارگی بالا مناسب است.
- درمان اندوواسکولار: این روش کمتر تهاجمی است و شامل وارد کردن یک کاتتر از طریق سرخرگ، معمولا در کشاله ران، به سمت آنوریسم می‌باشد. سپس سیم پیچ های پلاتینی یا مواد مخصوصی داخل آنوریسم قرار داده می‌شوند تا جریان خون را مسدود کرده و از پارگی جلوگیری کنند.
- استنت گذاری: در برخی موارد، به ویژه زمانی که آنوریسم دارای گردن پهن است، از استنت‌ها برای تقویت دیواره رگ و هدایت جریان خون استفاده می‌شود. این روش می‌تواند به صورت ترکیبی با کوئیلینگ به‌کار رود.
- درمان دارویی: در مواردی که آنوریسم کوچک و بدون علائم است، ممکن است پزشک تصمیم به نظارت منظم و کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، کلسترول و سیگار کشیدن بگیرد تا از رشد آنوریسم جلوگیری شود.