علائم و عوارض سکته مغزی و اقدامات لازم برای آن شامل چه مواردی می‌شود؟ سکته مغزی دومین علت مرگ و میر و سومین علت ناتوانی در میان بیماران است. نکته مهم اینجاست که ۸۰ درصد سکته‌های مغزی قابل پیشگیری هستند، اما با این‌حال یکی از عارضه‌هایی است که وقوع آن به میزان زیادی به شرایط و سبک زندگی ما بستگی دارد. در نتیجه می‌توان از طریق شناخت علت سکته مغزی، تا حدود زیادی از بروز آن جلوگیری کرد. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره علائم و عوارض سکته مغزی بیان کنیم، با ما همراه باشید.
علل بروز خونریزی مغزی
سكته‌های مغزی بر اثر اختلال در عروق مغزی ایجاد شده و به دو نوع سكته ایسكمیك یا گرفتگی و انسداد عروق مغزی و سكته‌های خونریزی‌دهنده بر اثر پارگی عروق مغزی تقسیم می‌شوند. سکته مغزی خونریزی‌دهنده معمولا به دلیل پاره شدن یک رگ در مغز رخ می‌دهد که این امر می‌تواند علت متفاوتی مانند ناهنجاری مغزی دیواره مغز داشته باشد. در برخی موارد به دلیل فشار خون یا عوامل دیگر، دیواره رگ‌ها نازک و سبب بروز سکته مغزی می‌شوند. دلیل دیگر سکته مغزی، ناشی از ایسکمی یا نرسیدن خون است. گاهی لخته خونی در مغز یا رگ‌های گردن به وجود می‌آید که مانع رسیدن خون به مغز می‌شود. برخی سکته‌های مغزی می‌تواند گذرا باشد. رگ مانند لوله‌ای است که اگر چند لحظه بسته شود نشانه‌های خفیفی ایجاد می‌کند. گاهی رگ قبل از این که عارضه‌های دائمی برجای بگذارد سریعا باز می‌شود و سکته ناشی از آن، خفیف یا گذراست.
دلایل سکته مغزی
در برخی موارد، سکته خونریزی‌دهنده ناشی از فشار خون، مصرف مواد مخدر سنگین مانند هروئین یا حتی استفاده از دخانیات است. این عوامل باعث ضخیم شدن دیواره‌های رگ و ناهنجاری یا آنوریسم (رگ‌برآمدگی) می‌شوند. آنوریسم به شکل بادکنکی در دیواره سرخرگ قرار دارد که با هر ضربه قلب یا سیستول (فرآیند انقباض قلب) این بادکنک بزرگ می‌شود و اگر پاره شود باعث خونریزی مغزی می‌شود. سکته‌های ناشی از عدم رسیدن خون، معمولا به دلیل چربی خون، دیابت و… اتفاق می‌افتند. این بیماری‌ها سبب بروز لخته در خون و در نتیجه مانع عبور خون در رگ‌ها می‌شوند که وقتی رگ کاملا بسته شود خونریزی مغزی ایجاد می‌شود. علت اصلی سکته‌های مغزی خونریزی‌کننده، بیماری فشار خون است و در سنین 60 سال به بالا فشار خون علت اول سکته مغزی است. معمولا نشانه‌های سکته مغزی خیلی وسیع هستند و نشانه‌های مختلف با توجه به رگی که بیمار درگیر آن است بروز پیدا می‌کنند. مثلا اگر بیمار در ناحیه سرخرگ مهره‌ای (شریان ورتبرال) که در قسمت پشت سر است سکته کند نشانه‌هایی مانند سرگیجه‌های گذرا و عدم تعادل گذرا ایجاد می‌شود. اگر درگیری در قسمت سرخرگ‌های جلویی سر باشد بیمار نمی‌تواند به خوبی کلمات را ادا یا پیدا کند تا بتواند سخن بگوید. گاهی اوقات لکنت زبان گذرا و گاهی سردردهای ناگهانی می‌تواند بروز کند. سکته مغزی پس از 60 سالگی در میان مردان بیشتر اتفاق می‌افتد. در این بازه سنی، حدود 52 درصد سکته‌های مغزی در مردان و 48 درصد در زنان اتفاق می افتد.
بیشتر بخوانید: تومور مغزی
عوارض سکته مغزی
سکته مغزی می‌تواند همی‌پلژی (Hemiplegie) به معنی فلج کامل دست، پا و صورت یا تنه در یک سمت بدن مثلا سمت راست بدهد یا باعث اختلالات دید و بینایی و مشکلات زبانی در صحبت کردن شود. گاهی بیمار دچار لکنت می‌شود و کلمات را فراموش می‌کند یا نمی‌تواند جمله بسازد و گاهی می‌تواند جمله بسازد اما متوجه معنای آن نیست. در این شرایط بخش حسی و دریافتی تکلم دچار مشکل می‌شود. سردردها نیز پس از سکته مغزی شایع هستند. متاسفانه مغز و دستگاه عصبی، اندام‌هایی هستند که به سختی ترمیم می‌شوند یا حتی ترمیم نمی‌شوند. در صورتی که بیمار بلافاصله و در مدت سه ساعت پس از بروز سكته‌های مغزی به مراکز درمانی ارجاع داده شود، از طریق تزریق آمپول‌های ویژه و باز شدن لخته می‌توان از عوارض دراز مدت سکته مغزی پیشگیری کرد. در اروپا بخش ویژه‌ای برای اورژانس سکته مغزی وجود دارد و شماره تلفنی به این بیماری اختصاص داده شده تا افراد با آن تماس بگیرند و بیمارشان را هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی تخصصی برسانند و درمان آن‌ها در ساعات طلایی صورت بگیرد و آسیب‌ها را کاهش دهند. اگر بیماران پس از 6 ساعت به بیمارستان برسند در این زمان، یاخته‌های مغزی و نورون‌ها می‌میرند و دیگر قابل بازگشت نیستند. حدود 10 یا 15 سال است که مفهومی در علوم اعصاب مطرح شده است با عنوان «نوروپلاستیسیته» و این مفهوم بیانگر آن است که وقتی یاخته‌های مغزی از بین می‌روند مغز این توانایی را دارد که با بخش‌های دیگر بتواند فعالیت آن بخش را پوشش دهد اما یاخته‌هایی که از بین رفته‌اند دیگر قابل بازگشت نیستند.
بیشتر بخوانید: درمان تومور مغزی
علل سکته مغزی در کودکان
سکته مغزی به دلیل ناهنجاری‌های مغزی در کودکان اتفاق می‌افتد که یکی از این ناهنجاری‌ها آنوریسم است. در این ناهنجاری‌ها دیواره سرخرگ‌های مغزی به علل گوناگون مانند بیماری‌های «کلاژن» یا بیماری «مایو مایو» که به نام کاشف ژاپنی‌اش نام‌گذاری شده است دچار مشکل می‌شود. در این شرایط دیواره سرخرگ طبیعی نیست و با هر ضربان قلب قطورتر می‌شود و بعد پاره خواهد شد. یکی دیگر از علل بروز سکته مغزی در کودکان، ناهنجاری‌های سرخرگی سیاهرگی است. در بدن، ارتباط سرخرگ و سیاهرگ از طریق مویرگ‌ها صورت میگیرد ولی گاهی در زمان جنینی این مویرگ‌ها تشکیل نشده و به همین جهت سرخرگ و سیاهرگ با هم به صورت مستقیم ارتباط دارند و خون در سرخرگ‌ها مانند رودخانه جریان دارد و سرعت آن زیاد است و در سیاهرگ، سرعت کمتر می‌شود. مویرگ‌ها مسئول تنظیم این سرعت هستند و چون در کودکانی که دچار ناهنجاری هستند، مویرگ وجود ندارد این سرعت زیاد خون سبب بروز سکته مغزی می‌شود.
راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی
عواملی که مربوط به بیماری‌های قلبی و آریتمی است معمولا 30 درصد از سکته‌های مغزی را سبب می‌شوند. 20 درصد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند به دیابت مبتلا هستند و چاقی، فشار خون، چربی خون، مصرف مخدرها، دخانیات و ناهنجاری‌هایی مانند آنوریسم که گاهی قابل مشاهده نیستند و کشف نمی‌شوند و معمولا بر اثر استفاده از دخانیات یا فشار خون بروز می‌کنند نیز سبب سکته مغزی می‌شوند. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، پیشگیری از چاقی و عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکلی و داشتن یک فعالیت بدنی مداوم و هر روزه باعث کاهش سکته مغزی می‌شود. برحسب نوع مشکل بیمار، استفاده از خدماتی مانند کاردرمانی، ورزدرمانی (فیزیوتراپی)، گفتار درمانی و شنوایی‌درمانی می‌تواند در روند بهبود او بسیار کمک‌کننده باشند. با تحریک یاخته‌های مغز، سایر بخش‌های مغز زودتر به کار خواهد افتاد و بیمار زودتر به زندگی عادی باز خواهد گشت. داروهای کمی هستند که باهم تداخل داشته باشند و تداخل معمولا زمانی رخ می‌دهد که داروی اول، کارکرد داروی دوم را تشدید کند. در زمینه داروهای ضدانعقاد باید احتیاط کرد، البته بسیار نادر است که دو دارو تأثیر این چنینی روی هم داشته باشند.