تومور نخاعی چیست و چه علائمی دارد؟ تومور نخاعی یکی از اختلالات نادر اما جدی سیستم عصبی مرکزی است که در آن رشد غیرطبیعی سلول ها در ناحیه نخاع یا اطراف آن رخ می‌دهد. این تومورها می‌توانند از بافت های خود نخاع یا از سلول های موجود در اطراف آن مانند مننژها یا اعصاب به وجود آیند. تومور های نخاعی می‌توانند به دو دسته کلی تقسیم شوند: تومور های داخل مدولاری که در داخل نخاع قرار دارند و تومور های خارج مدولاری که در اطراف نخاع رشد می‌کنند. با وجود نادر بودن این تومورها، تأثیرات آن‌ها می‌تواند بر عملکرد سیستم عصبی بدن به شدت اثر بگذارد و مشکلاتی مانند درد، ضعف عضلانی، اختلالات حسی، و حتی فلج ایجاد کند. از آنجا که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود وضعیت بیماران داشته باشد، آگاهی از علائم و روش‌های تشخیص این بیماری برای پیشگیری و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد. به همین منظور برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.
تومور نخاعی چیست؟
تومور نخاعی (Spinal Cord Tumor) به تومورهایی گفته می‌شود که در داخل نخاع یا اطراف آن در ناحیه ستون فقرات رشد می‌کنند. نخاع، که قسمتی از سیستم عصبی مرکزی است، وظیفه انتقال سیگنال های عصبی از مغز به سایر قسمت های بدن و بالعکس را بر عهده دارد. این تومورها می‌توانند از انواع مختلف سلول ها مانند سلول های گلیال (که از سلول‌های پشتیبان عصبی تشکیل می‌شوند) یا سلول‌های شوان (که سلول‌های پوشاننده عصب‌ها هستند) ایجاد شوند.
انواع تومورهای نخاعی
تومورهای نخاعی می‌توانند به انواع مختلف تقسیم شوند که هر کدام ویژگی ها و الگوهای رشد خاص خود را دارند. در زیر، انواع مختلف این تومورها توضیح داده شده است:
تومورهای داخل مدولاری (Intramedullary Tumors)
این تومورها در داخل خود نخاع رشد می‌کنند. بیشتر از بافت های گلیال مانند آستروسیتوما (تومورهای تشکیل شده از سلول های آستروسیت) و ایدنومای نخاعی (تومورهایی که از بافت های پشتیبان عصبی ناشی می‌شوند) منشا می‌گیرند. تومورهای داخل مدولاری معمولاً نادرتر هستند، اما به دلیل اینکه در داخل نخاع قرار دارند، می‌توانند تأثیرات شدیدی بر روی عملکرد عصبی داشته باشند.
تومورهای خارج مدولاری (Extramedullary Tumors)
این تومورها در فضای اطراف نخاع، مانند غلاف عصبی، رشد می‌کنند. دو نوع اصلی از این تومورها عبارتند از:
- شوآنوم (Schwannoma): این تومورها از سلول های شوان که وظیفه پوشش و حمایت از اعصاب را دارند، ایجاد می‌شوند. شوآنوم ها معمولاً خوش خیم هستند و می‌توانند در هر نقطه از نخاع ایجاد شوند.
- مننژیوم (Meningioma): این نوع تومور از لایه های مننژ که پوشش دهنده مغز و نخاع هستند، ناشی می‌شود. مننژیوم ها از جمله تومور مننژیوم مغزی نیز اغلب خوش خیم هستند اما می‌توانند به نخاع فشار وارد کنند و باعث بروز علائم عصبی شوند.
تومورهای متاستاتیک (Metastatic Tumors)
این نوع تومورها از تومورهای دیگر بدن، مانند تومورهای ریه، پستان یا کلیه‌ها، به نخاع گسترش می‌یابند. تومورهای متاستاتیک شایع ترین نوع تومورهای ستون فقرات هستند و می‌توانند باعث درد، ضعف و مشکلات حسی در ناحیه آسیب دیده شوند.
تومورهای نادر دیگر
تومور های نادر دیگری نیز وجود دارند که شامل موارد زیر می‌باشد:
- گلیوماها (Gliomas): گلیوم ها شامل انواع مختلفی از تومورهای عصبی هستند که از سلول های گلیال (پشتیبان عصبی) ایجاد می‌شوند. این تومورها می‌توانند داخل یا خارج از نخاع قرار گیرند.
- پلتسیفوم ها (Plasmacytomas): تومورهایی که از سلول های پلاسما در مغز استخوان به وجود می‌آیند و به نخاع سرایت می‌کنند.
علائم تومور نخاعی
علائم تومور نخاعی بسته به محل و نوع تومور متفاوت هستند، اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد کمر یا گردن: یکی از شایع ترین علائم تومور نخاعی، درد مداوم یا متناوب در ناحیه ستون فقرات است که ممکن است به شانه ها، دست ها، پاها یا سایر قسمت های بدن انتشار یابد. این درد معمولاً به دلیل فشار تومور بر روی نخاع یا اعصاب اطراف ایجاد می‌شود.
- ضعف یا فلج عضلانی: تومورهای نخاعی می‌توانند به نخاع فشار وارد کرده و باعث ضعف یا فلج عضلات در نواحی مختلف بدن شوند. این ضعف ممکن است به ویژه در دست ها و پاها محسوس باشد.
- مشکلات حسی: بیماران ممکن است احساس بی حسی، سوزن سوزن شدن یا کاهش حساسیت در نواحی مختلف بدن، به ویژه در اندام ها، داشته باشند. این علائم به دلیل آسیب به مسیرهای عصبی در نخاع است.
- مشکلات در کنترل مثانه و روده: برخی از بیماران ممکن است دچار مشکلاتی در کنترل ادرار و مدفوع شوند. این علائم معمولاً در تومورهای نخاعی در قسمت های تحتانی ستون فقرات بروز می‌کنند و به دلیل فشار بر روی نخاع یا اعصاب مربوطه است.
- تغییرات در وضعیت حرکتی: تومورهای نخاعی می‌توانند منجر به مشکلات در حرکت یا هماهنگی بدن، به ویژه در هنگام راه رفتن یا انجام حرکات دقیق شوند.
- کاهش قدرت و هماهنگی عضلانی: برخی از تومورها می‌توانند باعث کاهش قدرت عضلات و مشکلات در هماهنگی حرکت ها شوند.
علل مؤثر بر ایجاد تومور نخاع
تومور نخاعی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل عوامل ژنتیکی، محیطی و دیگر بیماری ها می‌شود. از جمله علل اصلی می‌توان به عوامل ژنتیکی اشاره کرد. برخی از بیماری های ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع 1 و 2، که موجب رشد غیر طبیعی سلول های عصبی و تومورهای شوانوما می‌شود، فرد را در معرض خطر ابتلا به تومور نخاعی قرار می‌دهند. همچنین، قرار گرفتن در معرض اشعه مانند پرتودرمانی به ویژه در نواحی نزدیک به نخاع، می‌تواند باعث رشد تومورهای نخاعی شود. علاوه بر این، عوامل محیطی و شغلی، به ویژه تماس با مواد شیمیایی خاص یا شرایط فیزیکی خطرناک نیز ممکن است در بروز تومورهای نخاعی نقش داشته باشند تومورهای متاستاتیک که از سایر قسمت های بدن مانند ریه ها یا پستان ها به نخاع گسترش می‌یابند، یکی دیگر از علل بروز تومورهای نخاعی هستند. در این حالت، سلول های سرطانی از یک ارگان به نخاع منتقل می‌شوند. در برخی موارد، ویروس ها و عفونت ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و موجب رشد تومور در نخاع شوند. به طور کلی، در بیشتر موارد، علت تومور نخاعی مشخص نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد که می‌توانند در ترکیب با یکدیگر موجب ایجاد این تومورها شوند.
تشخیص تومورهای نخاعی
تشخیص تومور نخاعی معمولاً با استفاده از مجموعه ای از آزمایش ها و تکنیک های تصویربرداری دقیق انجام می‌شود. اولین گام معمولاً معاینه بالینی است که شامل بررسی علائم بیمار، نظیر درد، ضعف عضلانی، و تغییرات حسی می‌باشد. پس از معاینه، نگاره تشدید مغناطیسی (MRI) یکی از رایج ترین روش ها برای تشخیص تومور نخاعی است. این روش تصویربرداری قادر است تصاویر دقیقی از بافت های نرم مانند نخاع و اعصاب اطراف آن تهیه کند و تومورها را با دقت بالا شناسایی کند. در موارد خاص، ممکن است برش نگاری رایانه ای (CT scan) برای شبیه سازی دقیق تر ساختار استخوانی ستون فقرات و شناسایی تومورهای استخوانی یا متاستاتیک استفاده شود. علاوه بر این، بیوپسی نخاعی (که در برخی موارد برای تعیین نوع تومور نیاز است) می‌تواند از بافت تومور نمونه برداری کند تا تشخیص قطعی تری از نوع و ویژگی های تومور به دست آید. در برخی موارد، الکتروانسفالوگرافی (EEG) یا آزمایش های الکترومیوگرافی (EMG) نیز برای بررسی فعالیت الکتریکی اعصاب و عضلات مفید هستند. این روش ها کمک می‌کنند تا نوع و محل دقیق تومور شناسایی شود و به پزشکان در انتخاب روش درمانی مناسب یاری دهند.
تومورهای نخاعی چگونه درمان می‌شوند؟
درمان تومور نخاعی بستگی به نوع، اندازه، محل و مرحله تومور دارد. رویکرد های درمانی معمولاً شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی می‌شوند و در برخی موارد، درمان های هدفمند یا ایمونوتراپی نیز استفاده می‌شود که در ادامه به بررسی دقیق روش های درمان تومور های نخاعی می‌پردازیم:
جراحی
جراحی تومور نخاعی مانند جراحی تومور ستون فقرات یکی از رایج ترین روش های درمان تومورهای نخاعی است. هدف از جراحی معمولاً برداشتن کامل یا جزئی تومور است تا فشار وارده بر نخاع و اعصاب کاهش یابد. در صورتی که تومور به اعصاب اصلی فشار وارد کند، جراحی می‌تواند برای جلوگیری از آسیب دائمی به عملکرد حرکتی یا حسی ضروری باشد. با این حال، جراحی نخاع به دلیل حساسیت بالای این منطقه می‌تواند پرخطر باشد.
پرتو درمانی
پس از جراحی، پرتو درمانی ممکن است برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی‌مانده استفاده شود. این روش به ویژه برای تومورهای نخاعی که جراحی آن‌ها دشوار است یا نتواسته اند به طور کامل برداشته شوند، مفید است. پرتودرمانی همچنین می‌تواند در درمان تومورهای متاستاتیک یا تومورهای غیرقابل جراحی کاربرد داشته باشد.
شیمی درمانی
در مواردی که تومور نخاعی به سرعت در حال رشد است یا به سایر قسمت های بدن گسترش یافته، شیمی درمانی ممکن است توصیه شود. این درمان می‌تواند به ویژه برای تومورهای متاستاتیک مفید باشد، اما ممکن است عوارض جانبی زیادی داشته باشد.
درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی
در برخی از انواع تومورهای نخاعی، درمان های هدفمند مانند داروهای مولکولی که به طور خاص سلول های سرطانی را هدف قرار می‌دهند، یا ایمونوتراپی که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا تومور را شناسایی و از بین ببرد، ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. این درمان ها در برخی از انواع تومورهای نخاعی مؤثرتر از درمان های سنتی مانند شیمی درمانی هستند.