تومور کنج مخچه یکی از توده‌های مغزی است که در ناحیه زاویه پل‌مخچه‌ای رشد می‌کند و می‌تواند بر اعصاب جمجمه‌ای، ساقه مغز و مخچه تاثیر بگذارد. این تومورها بسته به منشأ خود می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و در صورت بزرگ شدن، باعث بروز علائمی مانند کاهش شنوایی، سرگیجه، عدم تعادل و ضعف عضلات صورت شوند. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره علائم، روش های تشخیص و درمان این تومور بیان کنیم، با ما همراه باشید.
تومور کنج مخچه چیست ؟
تومورهای زاویه پل مخچه ای (Cerebellopontine Angle Tumors) یا به اختصار تومورهای کنج مخچه (CP angle)، توده‌هایی هستند که در ناحیه‌ای مثلثی شکل بین مخچه و پل مغزی در قاعده جمجمه تشکیل می‌شوند. این ناحیه محل عبور اعصاب جمجمه ای مهمی مانند عصب شنوایی و تعادلی است. اگرچه این تومورهای مغزی اغلب خوش خیم هستند، اما در صورت عدم درمان می‌توانند به اعصاب مجاور و ساقه مغز فشار آورده و علائم جدی ایجاد کنند.
علائم تومور کنج مخچه
تومورهای کنج مخچه معمولا به دلیل فشاری که بر اعصاب جمجمه ای، ساقه مغز و مخچه وارد می‌کنند، علائم متعددی ایجاد می‌کنند. این علائم به مرور زمان شدید می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- بیش از 90٪ بیماران ابتدا کاهش شنوایی در یک گوش را تجربه می‌کنند.
- حدود 80٪ بیماران از صدای زنگ یا وزوز در گوش مبتلا شکایت دارند.
- 50 تا 75٪ بیماران دچار سرگیجه یا ناپایداری در حرکت می‌شوند.
- در برخی موارد، بیماران از سردردهای مداوم رنج می‌برند.
- فشار تومور بر عصب‌های صورت می‌تواند منجر به ضعف یا بی‌حسی در عضلات صورت شود
- گاهی اوقات، بیماران دچار تاری دید یا دوبینی می‌شوند.
- عدم هماهنگی در حرکات و ناپایداری در راه رفتن از دیگر علائم ممکن است.
انواع تومورهای کنج مخچه
تومورهای کنج مخچه به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. تومورهای اولیه مستقیما از ساختارهای موجود در زاویه پل مخچه ای (CP angle) مانند اعصاب جمجمه ای و پرده‌های مننژ منشا می‌گیرند و معمولا خوش خیم هستند. تومورهای ثانویه (متاستاتیک) از نواحی دیگر بدن به این ناحیه گسترش پیدا کرده و اغلب بدخیم محسوب می‌شوند. تشخیص و درمان این تومورها بسته به نوع، اندازه و میزان تأثیر آن‌ها بر ساختارهای مغزی متفاوت است. انواع تومورهای کنج مخچه عبارتند از:
شوانوم دهلیزی (نوروم آکوستیک)
شوانوم دهلیزی شایع ترین تومور کنج مخچه است و بیش از 80-90٪ موارد را تشکیل می‌دهد. این تومور از سلول‌های شوان عصب دهلیزی (بخشی از عصب هشتم جمجمه‌ای) رشد می‌کند و اغلب خوش خیم است. علائم اصلی شامل کاهش شنوایی یک‌طرفه، وزوز گوش، سرگیجه و عدم تعادل است. در صورت بزرگ شدن، می‌تواند به عصب صورت فشار آورده و منجر به ضعف عضلات صورت شود.
مننژیوما
مننژیوما دومین تومور شایع در زاویه پل مخچه ای است که از سلول های پرده های مننژ منشا میگیرد و حدود 10-15٪ موارد را شامل می‌شود. این تومور رشد آهسته ای دارد اما در صورت بزرگ شدن می‌تواند باعث فشار بر ساقه مغز، عصب‌های جمجمه‌ای و عروق مغزی شود. علائم رایج این نوع تومور شامل سردرد، ضعف عضلات صورت، مشکلات بینایی و کاهش شنوایی است.
کیست‌های آراکنوئید
کیست‌های آراکنوئید توده‌های پر از مایع مغزی-نخاعی هستند که در فضای آراکنوئید (یکی از لایه‌های محافظ مغز) تشکیل می‌شوند. این کیست‌ها اغلب مادرزادی هستند و معمولا بدون علامت باقی می‌مانند، اما در صورت افزایش اندازه می‌توانند منجر به سردرد، سرگیجه، مشکلات شنوایی و اختلالات تعادلی شوند. در مواردی که کیست‌های آراکنوئید باعث فشردگی ساختارهای مغزی شوند، جراحی برای تخلیه یا برداشتن آن‌ها توصیه می‌شود.
تومورهای اپیدرموئید
تومورهای اپیدرموئید، تومورهای نادری هستند که از باقی ماندن سلول‌های اپیدرمی در دوران جنینی ایجاد می‌شوند. این تومورها رشد آهسته ای دارند و معمولا خوش‌خیم هستند، اما به دلیل نزدیکی به اعصاب جمجمه‌ای می‌توانند باعث سرگیجه، کاهش شنوایی و ضعف عضلات صورت شوند.
تومورهای متاستاتیک (ثانویه)
تومورهای متاستاتیک توده‌های سرطانی هستند که از اندام‌های دیگر (مانند ریه، پستان و ملانوم پوستی) به زاویه پل مخچه ای گسترش یافته‌اند. این تومورها اغلب بدخیم هستند و به سرعت رشد می‌کنند. علائم شایع این تومور شامل سردرد، تهوع، ضعف عضلات صورت، دوبینی و مشکلات تعادلی است.
روش های تشخیص تومور کنج مخچه
تشخیص به موقع، دقیق و تخصصی تومور کنج مخچه به درمان موثر می‌کند، بنابراین تشخیص این تومور بسیار اهمیت داشته و باید توسط پزشک متخصص انجام شود. روش های تشخیص تومور کنج مخچه عبارت است از:
- پزشک با بررسی دقیق علائم بیمار، مانند کاهش شنوایی یک طرفه، وزوز گوش، سرگیجه و عدم تعادل، به وجود احتمالی تومور در ناحیه کنج مخچه مشکوک می‌شود.
- تست های شنوایی برای تعیین میزان و نوع کاهش شنوایی انجام می‌شوند. در بیماران مبتلا به تومورهای کنج مخچه، کاهش شنوایی حسی-عصبی یک‌طرفه شایع است.
- MRI روشی مهم برای تشخیص تومورهای کنج مخچه محسوب می‌شود و می‌تواند توده‌هایی به کوچکی 2 میلی‌متر را شناسایی کند.
- در صورتی که MRI در دسترس نباشد یا اطلاعات تکمیلی نیاز باشد، CT اسکن می‌تواند به تشخیص کمک کند.
تومور های کنج مخچه چگونه درمان می‌شوند؟
فاکتور‌های متعددی از جمله شدت، اندازه و میزان درگیری با بافت و ساختارهای مجاور در نحوه انتخاب روش‌های درمان تومور کنج مخچه تاثیرگذار هستند.
کنترل بیماری
در مرحله های اول بیماری که علائمی دقیق از خود نشان نمی‌دهد. پزشک برای کنترل بیماری برنامه ریزی می‌کند و سعی دارد که اندازه تومور را کنترل کند و آن را مرتب بررسی کند. در صورت کوچک بودن اندازه تومور مشکلی ایجاد نمی شود پزشک از درمان های تهاجمی برای بیمار استفاده نمی کند و روش هایی مانند دارودرمانی را تجویز می‌کند.
جراحی
برداشتن تومور از طریق جراحی، به ویژه در تومورهای بزرگ یا آن‌هایی که علائم فشاری ایجاد کرده‌اند، معمولا توصیه می‌شود. روش جراحی بسته به اندازه و محل تومور و همچنین وضعیت شنوایی بیمار انتخاب می‌شود. برای مثال، در تومورهای کوچک‌تر از 1.5 سانتی‌متر و با حفظ شنوایی قابل قبول، ممکن است از روش‌های جراحی با هدف حفظ شنوایی استفاده شود. در مقابل، در تومورهای بزرگ تر، روش هایی مانند جراحی از طریق لابیرنت ممکن است به کار رود که در این حالت، شنوایی در سمت جراحی‌شده از دست می‌رود.
رادیوسرجری استریوتاکتیک
این روش غیرتهاجمی از پرتوهای متمرکز برای کنترل رشد تومور استفاده می‌کند و به ویژه در بیماران مسن تر یا کسانی که شرایط جسمانی مناسبی برای جراحی ندارند، مورد استفاده قرار میگیرد. این روش می‌تواند رشد تومور را در بیش از 95٪ موارد کنترل کند.
پرتودرمانی
در برخی موارد، به ویژه در تومورهای بدخیم یا متاستاتیک، پرتودرمانی به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی مورد استفاده قرار میگیرد تا رشد تومور را کاهش داده یا متوقف کند.