جراحی قاعده جمجمه چیست و در چه مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ جراحی قاعده جمجمه برای تخلیه یا ترمیم تومورها، توده ها، ضایعات ناهنجاری ها و یا شکستگی های نواحی کف جمجمه انجام می‌شود. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره جراحی قاعده جمجمه بیان کنیم. با ما همراه باشید.
منظور از جراحی قاعده جمجمه چیست؟
ناحیه قاعده جمجمه به ناحیه ای در سطح استخوانی زیر مغز گفته می‌شود که تراکم بافت بالایی دارد. ناحیه قاعده جمجمه وظیفه جداسازی چشم ها، بینی و دیگر ساختارهای صورت از ناحیه مغز را دارد. این ناحیه معمولا از بالای ابروها شروع شده و تا سمت پایین و پشت گردن ادامه دارد. جراحی قاعده جمجمه برای حذف یا ترمیم یک اختلال روی سطح استخوان زیر مغز یا همان قاعده جمجمه انجام می‌شود. این نوع جراحی به علت عبور رگ ها و اعصاب ورودی و خروجی به مغز از قاعده جمجمه حساسیت بسیار بالایی داشته و در صورت عدم تخصص و مهارت جراح ممکن است خطرات زیادی برای فرد رخ بدهد.
نیاز به انجام جراحی قاعده جمجمه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تجویز انجام جراحی قاعده جمجمه ابتدا باید پزشک مغز و اعصاب به کمک روش های تشخیصی، وجود ناهنجاری یا توده را تشخیص دهد. به دلیل تراکم و پیچیدگی های بالای ناحیه قاعده جمجمه بررسی این ناحیه دشوار می‌باشد. به همین دلیل لازم است پزشک به کمک برخی تصویربرداری های تشخیصی به بررسی این ناحیه بپردازد. مهم ترین روش هایی که برای تشخیص اختلالات ناحیه قاعده جمجمه و تصمیم گیری برای انجام جراحی به کار می‌رود عبارتند از:
- انجام تصویربرداری MRI (نگاره تشدید مغناطیسی)
- انجام تصویربرداری MRA ( رگ نگاری مفناطیسی)
- انجام تصویربرداری PET (برشنگاری با گسیل پوزیترون)
- انجام سی تی اسکن (برشنگاری رایانه ای)
بیشتر بخوانید: تومور مغزی
روش های جراحی قاعده جمجمه
به دلیل دسترسی سخت پزشک به این ناحیه، جراحی قاعده جمجمه معمولا به دو روش اصلی انجام می‌شود که انتخاب روش به محل ناهنجاری ها بستگی دارد. جراحی قاعده جمجمه را می‌توان با بالاترین استاندارد های ایمنی و اثر بخشی با هر یک از دو روشی که در ادامه بیان می‌کنیم انجام داد:
کرانیوتومی (جمجمه گشایی)
روش جراحی باز به صورتی است که در آن برای دسترسی جراح به مغز بخش هایی از جمجمه به طور موقت برداشته می‌شود. در کرانیوتومی (جمجمه گشایی) جراح مغز و اعصاب برشی روی پوست سر و نزدیک محلی که ناهنجاری قاعده جمجمه قرار دارد زده و پوست و ماهیچه را برای نمایان شدن جمجمه جدا می‌کند. سپس به طور موقت مقدار لازمی از استخوان را برداشته و سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد می‌کند. از این سوراخ ایجاد شده سخت شامه قابل مشاهده است. جراح مغز و اعصاب از قیچی برای ایجاد برشی در سخت شامه برای مشاهده مغز استفاده می‌کند. در این روش جراح از میکروسکوپ و فناوری های تخصصی نیز برای داشتن دید واضح از ساختارهای مغز و دسترسی به همان قسمت ناهنجاری بهره می‌برد.
جراحی ترانس اسفنوئیدال
این روش، روشی کم تهاجمی بوده و در آن جراحی از طریق سوراخ های بینی یا از داخل دهان و به کمک آندوسکوپ انجام می‌شود. بر خلاف کرانیوتومی نیاز به برش های قابل مشاهده نداشته و این برش ها بسیار کوچک هستند. در جراحی ترانس اسفنوئیدال، جراح با عبور لوله آندوسکوپ از طریق یکی از سوراخ های بینی و باز کردن سینوس اسفنوئید در پشت حفره بینی جراحی را شروع می‌کند.
کاربردهای جراحی قاعده جمجمه
وجود برخی تومورها و بیماری ها در افراد به صورتی بوده که باید با تشخیص پزشک اقدام به جراحی قاعده جمجمه کنند. تومورها و اختلالاتی که با جراحی قاعده جمجمه برطرف می‌شوند، عبارتند از:
- توده های ناشی از عفونت
- حفره های مایع مغزی-نخاعی
- کیست های موجود از زمان تولد
- تومورهای غده هیپوفیز
- غدد پرده های مغزی
- درد در ناحیه اعصاب سه قلو
- هیدروسفالی
- آبسه مغزى
- آنوریسم مغزی (ناحیه ضعیف و برآمده در یکی از رگ های خونی مغز)
- نورالژی
- ناهنجاری های استخواني و عصبی
مراقبت های بعد از جراحی قاعده جمجمه
در جراحی قاعده جمجمه علاوه بر انتخاب پزشکی ماهر و با تجربه انجام مراقبت های بعد از جراحی جمجمه نیز در کسب نتیجه ی مطلوب تاثیر زیادی دارد. معمولا بیمارانی که تحت عمل جراحی ترانس اسفنوئیدال قرار می‌گیرند، در بیمارستان یک تا دو روز بستری شده و سپس مرخص می‌شوند. اما افرادی که کرانیوتومی را انجام می‌دهند، معمولا مدت طولانی تر یعنی حدود یک هفته بستری خواهند شد. مراقبت هایی که نیاز است بعد از جراحی قاعده جمجمه انجام دهید، عبارتند از:
بعد از جراحی به مدت چند روز استراحت کنید.
از انجام ورزش های سنگین و تمرینات سخت و فشرده تا بهبودی کامل خودداری کنید.
دو یا سه روز بعد از عمل می‌توانید به حمام بروید.
شستن ناحیه جراحی با لیف ممنوع است و در زمان استحمام مراقب باشید ناحیه مورد نظر خیس نشود.
مصرف زیاد مایعات مانند آب توصیه می‌شود.
به دلیل تاثیر مواد بیهوشی ممکن است به یبوست دچار شوید بهتر است از مواد غذایی فیبردار استفاده کنید.
پانسمان خود را هر دو روز به وسيله پرستاری که ّادت بدون کار دارد روز بعد از انجام جراحی عوض کنید.
انجام پیاده روی آرام به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
استفاده از هرگونه ماده آرایشی روی ناحیه جراحی ممنوع می‌باشد.
از عمل از مصرف نوشیدنی های الکلی و کشیدن سیگار پرهیز کنید.
بعد از عمل به مسافرت های طولانی نروید.
به توصیه های پزشک خود جهت مراقبت های بعد از جراحی قاعده جمجمه حتما توجه کنید.
جراح به شما خواهد گفت چه زمانی پس انجام جراحی حتما برای بررسی وضعیت به او خود مراجعه کنید.
به آرامی و با توجه به توصیه های پزشک خود می‌توانید به فعالیت های روزمره خود بازگردید.
سوالات متداول
جراحی باز قاعده جمجمه روشی سنتی و قدیمی محسوب می‌شود و آندوسکوپی روشی نسبتا جدیدتر. با توجه به اینکه نوع مشکل و بیماری افراد با هم متفاوت است، نمی‌توان تنها یک روش را به عنوان بهترین در نظر گرفت. تصمیم در این باره تماما بر عهده جراح است
در صورت داشتن تب، تورم و خونریزی در ناحیه جراحی و دوام خونریزی ناحیه مورد نظر به مدت ۱۰ دقیقه یا بیشتر.
شایع ترین علائم اختلالات قاعده جمجمه عبارتند از سردرد، سرگیجه، گرفتگی بینی، اختلالات شنوایی، عفونت های سینوسی مکرر و احساس درد در ناحیه صورت دوبینی، مشکلات بلع.